Happy lockdown en een kleurrijk 2021!

                                                                                                                     Schoonbeek, 2 januari 2021

Dag Jean-Louis

We leken in de verste verte niet op elkaar, jij en ik. Niet zo heel lang geleden ontdekte ik dat er nog mensen zijn zoals ik. Velen zelfs. Eenzame zielen met dezelfde patronen. We zijn niet alleen. En ook niet zeldzaam. We zijn overal. Toch zien of horen we elkaar niet. Vreemd? Allerminst.

Dat weet ik na een leven van zoeken en niet vinden. Aanpassing en vergeefse inspanning om in te passen. Met volle energie er tegen aan, steeds weer gevolgd door uitputting. We zijn nochtans niet dom. Integendeel misschien. Wat ons exact typeert, weet ik niet. Sommigen zeggen dat we asociaal zijn. Mensenschuw. Hypersensitief. Anderen duiken in de DSM-termen om ons te labelen: autisme, obsessief compulsieve persoonlijkheid (al dan niet aangevuld met de term “stoornis”), dysthyme depressie, … om maar enkele etiketten te noemen. Jij gaf er je eigen invulling aan. Wat vond ik het vreselijk dat je me “sociaal gestoord” noemde. Die term zadelde me op met een schuldmodel waar geen ontkomen aan was. Het zat met secondelijm aan me vast. Het heeft mijn eigenwaarde –het gebrek er aan- bepaald. Pogingen om het af te schudden? Onmogelijk. De uitputting en het maar niet kunnen begrijpen wat het mechanisme er achter is, leidde uiteindelijk tot cognitieve gedragstherapie. Om de secondelijm er terug af te halen.

Dat etiket zou echter nooit verdwijnen. Nog steeds ben ik sociaal gestoord. Ik schaam me al lang niet meer. Haast integendeel. Niet dat ik ermee te koop loop, stiekem ben ik trots op mijn label. Nu ja, af en toe overdrijven helpt het mechanisme van de selffulfilling prophecy, toch? Sociaal gestoord. Wat dat betekent? Simpel: er is een sociale norm en daar beantwoordt de gelabelde persoon niet aan. Al wie niet in het dominante plaatje past, stoort. Wie heeft daar last van? Eigenlijk heb ik geen last van mij. Ik hou van mij. Tenminste als ik mezelf ben. In de juiste omstandigheden. Jij had wel last van het feit dat ik het plaatje verstoorde. Je wist er geen blijf mee en je projecteerde je eigen frustratie op mij. Je hebt het me zo vaak gezegd dat ik op den duur geloofde dat “sociaal gestoord” iets erg was. Het kwam niet in ons op dat we gewoonweg verschillend waren. Lang heb ik je dat stigma kwalijk genomen. Nu niet meer hoor. “Er is een hoek aan je af”. Goh ja, aan diamanten zijn alleen maar hoeken af. De sociale norm wordt verstoord. Ik stoor, zoveel is zeker. Maar dat maakt mij geenszins gestoord. Of toch wel. En als dat zo is: so what? Want wat of wie stoor ik? En wat is daar eigenlijk erg aan? En voor wie? Je bleef 17 jaar bij mij, een fout. Ik denk aan het werk van Fabre “Ik ben een fout”. Hoe anders, vreemd, bizar, lastig, eigenwijs, speciaal, uniek ook, ik heb niemand nodig om het me te zeggen: ik ben "gestoord" en I love it. I fucking love it. I love me!

Ik lees een artikel op de Nederlandse Managmentsite Waarom persoonlijkheid onderdeel moet zijn van diversiteit. Een andere kijk op inclusiviteit. Ik bedenk dat het geen toeval is dat ik inclusiecoach ben. “Persoonlijkheid als onderdeel van diversiteit,” wat een mooie gedachte! Daar droomt elk "sociaal gestoord" mens van. Laat ik anders de term “introvert” gebruiken, naast “extravert”. Al was het maar omdat het kortere woorden zijn. Laten we niet muggenziften over de exacte lading van de termen. We kennen de globale verschillen. Waar het om gaat, is dat de “introverte” persoonlijkheid nauwelijks gehoord wordt. Gehoord worden vereist immers dat je je manifesteert. Stille stemmen komen bijgevolg zelden aan.

Extraverte mensen beseffen niet dat er mensen zijn die compleet anders zijn dan zij zelf. Ze weten niet hoe het voelt om je aan te passen, en tegen je natuur in te leven opdat je niet als onzichtbaar aan de kant gezet wordt. Je kan het hen niet kwalijk nemen: heel de wereld is opgebouwd rond de extraverte norm. Teamspirit, workshops, groepssessies, ... . De kracht van prikkelvermijding en denkruimte verdwijnt daartegen in het niets. Er is geen enkele vacature die zegt "bedachtzaam" is een pluspunt. "Kunnen werken in een team" daarentegen, is een voorwaarde in zowat élke job. Deze omschrijving maakt duidelijk dat introverten uitgesloten zijn van deze werkvloer. Willen zij überhaupt een kans maken op de arbeidsmarkt, dan zijn zij gedwongen om zich als extravert voor te doen. Niets is echter zo ineffectief dan je aanpassen aan omgangsvormen die volledig tegen jouw natuur ingaan. De maatschappelijke kost is hoog. En toch wordt ziekteverzuim en burnout niet gelinkt aan de oorzaak: de voorwaardelijke assimilatie aan de extraverte norm. Er zonder is deelname aan de samenleving quasi onmogelijk. Werkgevers zijn zich niet bewust van de enorme "winsten" die zowel werkvloer als introverte collega zouden boeken wanneer deze laatste autonoom functioneert. Rustig tot jezelf komen, omgeven door niets anders dan witruimte, om je creatieve geest te laten renderen, dat is evenwel noodzakelijk willen we dat introverte mensen werkvoldoening ervaren en niet langer slachtoffer zijn van maatschappelijke discriminatie op basis van persoonlijkheid.

Dit alles ontgaat de extraverte medemens. Tot hij in uitzonderlijke omstandigheden zelf tot aanpassing gedwongen wordt en hij helemaal verloren is. De rust die voor introverte zielen een zegen is, is compleet ondraaglijk voor hen. Dat maakt corona pijnlijk duidelijk. Ministers praten over de immense inspanning die de lockdown vraagt. Een zure appel waar we met zijn allen door moeten. Volhouden, er niet onder door gaan. De media worden bevolkt door expressieve mensen die in elke uitzending met uitroeptekens staven hoe erg het allemaal wel is.  Studenten rebelleren met lockdownfeestjes en om hun motivatie niet te verliezen, studeren zij samen in één grote ruimte. Sommigen stoppen hun studies omwille van de “eenzaamheid”. Feestvieren in het gezin wordt als onmenselijk ervaren. Alleenstaanden worden getroost met een speciaal voor deze “oorlog” uitgevonden concept: “knuffelcontact”. Sportieve mensen protesteren dat de fitness centra sluiten. Werknemers hebben genoeg van thuiswerken. Ze missen hun landschapsbureaus en hun wandelgangen. Kinderen juichen wanneer de school weer opengaat. Een collectieve depressie beheerst de wereld. De agenda van psychiaters, psychologen en mentale coaches puilen uit als nooit tevoren. 

Dat lockdowns positief zijn voor de andere helft van de bevolking en voor de natuur en de dieren, dat hoor je niet. Hoe zou het zijn voor de wereld -mens, dier, natuur- wanneer er naar de introverte groep geluisterd wordt? Dat vroegen we ons altijd al af. En zie. De lockdown zorgt voor een levensechte simulatie. De natuur herleeft, CO2-uitstoot verlaagt, het constante lawaai van vliegtuigen is verdwenen, de files lossen op, walvissen voelen elkaar weer aan, wilde dieren worden gespot op plaatsen waar zij lang geleden door de mens zijn verdreven, de voortdurende overconsumptie van de mens neemt af. Kleren uit sweatshops worden niet meer massaal ingeslagen. Er wordt weer genaaid en gebreid. Mensen experimenteren met zelf gemaakte producten. Er wordt getuinierd, of mensen eten wat de lokale boer te bieden heeft. Groenten zijn niet langer vergeten. Het mysterie dat mesthoop heet, komt wederom tot leven. Tegelijk blijven de chemische alternatieven in hun plastiek flessen. Zelfbereide maaltijden verdringen de vervuilende afhaalmenu’s. Mensen koken en bakken weer en de koekjes, met hun dubbele wikkels, blijven in de winkel. Gezinnen trekken het bos in en zien bomen en dieren. Ook de hondjes die anders ganse dagen alleen zijn, krijgen wat ze nodig hebben. En samen komen zij ontspannen thuis voor nog een gezelschapsspel of puzzel uit een kartonnen doos.

Over deze en andere positieve gevolgen van corona hoor je niets. Wordt het niet opgemerkt? Mag het niet gezegd worden? Weegt het niet op tegen de hunker naar het “normale” leven? Na 9 maanden verwacht je statistieken. Of hoopvolle berichten. Echter, de media blijven slechts één kant van corona tonen, deze van de dominante maatschappelijke groep. Voor deze groep extraverten is er absoluut niets positief te melden. Ongemak overschaduwt alle goeds om hen heen. Ze zien de mensen niet die heropleven en zich voor het eerst in hun leven ontspannen voelen.

Wat zou het betekenen wanneer extravert rekening houdt met introvert en de werkvloer niet enkel ingevuld wordt door het extraverte concours? Geen idee, zo'n werkvloer moet nog uitgevonden worden. Zelfs nu –of nét nu- is de hunker naar het snelle, drukke leven ongezien. Ondertussen boezemt die “normalisering” de introverten pure angst in. De coronapauze niet meegerekend, kwam er nooit eerder een einde aan de aanpassing. Aangezien onze aanpassing vanzelfsprekend is, een onzichtbare plicht, is er ook geen erkenning. Extraverten hebben niet eens door dat een grote groep mensen zich voortdurend buigt naar het ritme en de omgangsvormen waarvan zij denken dat ze normaal zijn voor alle mensen. Zij ervaren in coronatijd niettemin wat introverte mensen heel hun leven ondergaan, een gedwongen onnatuurlijk leven. De rollen zijn nu omgekeerd: ontheven van hun last kunnen introverten nu voor het eerst zichzelf zijn.

Als coach inclusie neem ik me voor om deze omkering positief in te zetten. Zodra we het helse ritme hervatten en we terug in het manke gareel geduwd worden, zal ik de extraverte medemensen attent maken op hun recente ervaringen: aanpassing is ongezond, voor iedereen, ongeacht je persoonlijkheid. Corona wijst me erop dat diversiteit slechts verrijkend is wanneer je anders mág zijn. Assimilatie is nooit heilzaam. Het maakt ongelukkig. Assimilatie draait het rad van de gelijkheidsillusie voor onze ogen. Het is de bron van ziekteverzuim, depressie en onbegrip. Inclusie is het tegenovergestelde. Inclusie is een bloemenvaas vol veldbloemen, de ene rood, de andere geel, nog een andere roze of paars. Geen enkele is hetzelfde en net daarom is het een bijzonder geheel. Assimilatie daarentegen gooit ieder individueel verschil in een smeltkroes. Achter de schijnbare eenheid loert aanpassing en stress.

Als coach inclusie neem ik me voor om geen genoegen te nemen met muizenstapjes. Het is niet genoeg om diversiteit na te streven op de werkvloer. Die is er al. Inclusie betekent ook niet dat iedereen op dezelfde manier moet behandeld worden. In het geval van persoonlijkheid betekent het precies het omgekeerde. Als deze bijzondere tijd ons iets bijbrengt dan is het wel dat: de grote nood aan begrip voor elkaars anders zijn! Extraverten hebben het nooit meegemaakt, maar nu wel. Als zij eerlijk zijn en zij zich deze ervaring later terug voor de geest halen, dan zullen zij moeten erkennen dat assimilatie niet gezond is. Hopelijk zien zij de grote verantwoordelijkheid die zij als dominante groep daarin hebben (gehad). Het zijn zij die het leven van hun introverte medemens aangenaam dan wel onmogelijk maken. Onbegrip omwille van onwetendheid is niet langer valabel. De introverte collega heeft totaal andere noden en daar kan de werkvloer na de ervaringen tijdens corona niet meer omheen.

Ik roep introverte medewerkers op om zich bewust te zijn. We denken allemaal dat we alleen zijn. Hoe komt het dat ik als enige anders ben en anders denk. Wel, dat is niet zo. Het is een illusie, een rad dat we zelf draaiende houden. We zijn zo goed in het verdringen van onze persoonlijkheid omdat we anders niet gehoord worden. We worden genoodzaakt door de omgeving die bepaald wordt door mensen die uitbundiger en zichtbaarder zijn dan wij zelf. We beheersen de kunst van het aanpassen dermate goed dat we niet alleen de anderen bij de neus nemen. Velen van ons denken zelfs van zichzelf dat ze extravert zijn! We zijn zo goed in het aannemen van een andere persoonlijkheid dat we onszelf niet eens kennen. Het ingeslepen mechanisme is zo vanzelfsprekend dat we er ons niet van bewust zijn. 

Dat het internaliseren van een vreemde natuur, groteske inspanning vraagt, hoeft geen betoog. Dat zie je aan de berichten over de mentale gevolgen van de coronacrisis. Alleen hebben we zulke berichten nooit eerder gehoord. Nochtans ervaart de ene helft van de bevolking continu wat de andere helft van de bevolking vandaag ervaart. Al de mensen die zich nu uitstekend voelen, zwijgen. We beamen hoe erg het allemaal wel is om alleen opgesloten te zitten, zonder contact of gangbare bezigheden. Wie houden we zelfs nu voor de gek? Stop daar mee! We moeten benoemen hoe het voor ons is. We voelen ons geweldig. We zijn vrolijk en we leven op. Stress? Signalen van depressie? Nu niet, nee. Voor het eerst is het ritme zoals het hoort te zijn. Het tempo is afgestemd op ons brein. Corona bevrijdt ons van ons masker. We ademen vrij. Hoe heerlijk voelt dat!

Zo heerlijk als het voor ons voelt zo afgrijselijk voelt het voor de anderen. Wij kunnen ons inleven. We weten wat onze extraverte medemens momenteel meemaakt. Het is iets dat niemand ooit zou mogen overkomen. Extraverte noch introverte mensen. We voelen met hen mee en zwijgen wanneer onze collega’s ons missen. We knikken en zeggen niet dat we hen digitaal even graag en zonder de ruis van het kantoor zelfs liever zien. En we niet de minste nood hebben aan fysiek contact. Dat we elke relatie als dieper ervaren van op afstand. Dat we nu écht naar hen kunnen luisteren zonder de afleiding van de groepssfeer. Neen, we hebben begrip. En hopen in stilte dat we op begrip kunnen rekenen eens het ritme terug “normaal” is en dus terug tegennatuurlijk voor ons. Ik roep de introverte medemens op om het niet meer opnieuw te verdragen. We hebben onze ware aard dit jaar de vrije loop kunnen laten, we hebben onze natuur kunnen volgen. Onze creativiteit barst uit zijn voegen. Het duiveltje is uit het doosje. Laten we er ons met zijn allen niet opnieuw weer in laten dwingen. Mentale gevolgen? Ja zeker! Als we terug naar het front moeten. Want eens je weet kan je niet meer niet weten. Zullen we begrip krijgen of zullen we het moeten afdwingen? Zullen de extraverte collega’s onthouden hoe het voelt als je natuur niet gerespecteerd wordt? Of zullen zij het dan vergeten zijn? En zullen zij ons wederom onze natuur niet gunnen? Reken op het laatste. Is het niet zo, zoveel te beter. Is het wel zo, zet je schrap en weiger voortaan elke vorm van assimilatie!

Als coach inclusie zal ik er alles aan doen om diversiteit in persoonlijkheden en dito behoeften op de werkvloer af te dwingen. Ik zal er voor vechten opdat assimilatie niet langer verdragen moet worden. Als introverte persoon paste ik me aan de extraverte normen aan. Zelfs in die mate dat mensen -mezelf incluis- me niet als introvert kennen. Burnout loert steeds om de hoek. De kunst van het aanpassen is topsport. Je valt regelmatig uit. De inspanning is niet vol te houden, het put je compleet uit. Het tandvlees groeit op een bepaald moment niet terug aan. Ik beweer niet dat elk introvert individu een burnout wacht. Maar als je een burnout hebt, bedenk dan eens welke persoonlijkheid je hebt. En ook welke persoonlijkheid anderen denken dat je hebt. En als je tot de gelukkigen behoort en je nog nooit een burnout hebt gehad, bedenk dan eens hoe je je tijdens de lockdown voelt. Voel je je vrij en onbedrukt? Nu ja, dan weet je het wel.

De zin "Ongeacht afkomst, gender, ..." aanvullen met "ongeacht persoonlijkheid", laat dat het voornemen zijn voor 2021!

Aan alle introverte mensen wens ik nog een happy lockdown 2021!

Aan alle mensen –introvert én extravert- wens ik een kleurrijk 2021!